Skipper voor één dag

Ontspanning door inspanning. Terwijl we leren hoe met een authentieke skûtsje te varen, laten we de drukte van alledag achter ons. Even geen sores aan je hoofd. Gewoon genieten van zon, wind en water. Op ons ‘eigen’ skûtsje nog wel. Althans, zo voelt het als we skipper voor één dag worden. Naast een handje meehelpen, is het aan dek vooral genieten; van Friese suikerbrood, een lekker drankje en vooral van de mooie uitzichten op de natuur in en rond het water. Mmmm, heerlijk zo’n minivakantie!

Turfsteker Jan en zijn vrouw Heleen nodigen ons uit voor een workshop skûtsjesilen. Als beginnende of iets meer ervaren zeiler leren we tijdens een mooie vaardag hoe we een skûtsje, de bekende Friese platbodem, moeten besturen. Overigens hoeven we niet per se deel te nemen. Gewoon aan boord komen en lekker luierend genieten van de vaartocht mag ook. Zodra de trossen los gaan, de zeilen worden gehesen en het authentieke schip vaart maakt, concluderen we: “Him kin gjin see te heech gean!” Ofwel: “Hij – skipper Jan in dit geval – is nergens bang voor.” Een beetje Fries hoort er nu eenmaal bij deze dag.

Turf over ondiepe wateren
Skûtsje is de Friese benaming voor een tjalkachtig schip van zo’n tien tot veertien meter lang. Voorheen werd zo’n schip voor de vrachtvaart ingezet. De platbodem was vooral gebouwd voor vervoer van turf, mest en andere lading over de noordelijke binnenwateren van Fryslân. De skûtsjes onderhielden een vaste dienst tussen het dorp van herkomst, boerderijen of steden waar belangrijke markten plaatsvonden, zoals Leeuwarden, Sneek en Bolsward. Vanwege de vaak ondiepe vaarten werden de schepen lang en plat gemaakt.

Minivakantie
Skûtsjesilen is overigens de benaming voor de wedstrijdzeiltochten met deze oude vrachtschepen. Als er wedstrijden waren, en de schipper een paar centen extra kon verdienen, werd alle huisraad uit het skûtsje gehaald en op de wal gezet. Vandaag echter geen wedstrijd, maar wel genieten van de weidsheid van het water. We voelen de wind door onze haren, de zon op ons gezicht schijnen en we snuiven de frisse lucht van de plassen op. Vanaf het water nemen we de omgeving uitgebreid in ons op; van ganzen, vogels en waterlelies tot de wuivende rietkragen en de vrolijk groetende passanten. Het wit van hun en onze zeilen steekt prachtig af tegen het blauwe water. De zon, de wind en het water toveren een blos op onze wangen. Als we straks weer thuis zijn, krijgen we vast en zeker de vraag: “Op vakantie geweest?”

Scheepstermen leren
Tijdens de zeiltocht ervaren we hoe beurtschippers in het Friesland van rond 1900 hun vracht via kanalen en plassen afleverden bij steden en boerderijen. Eerst met houten skûtsjes, later met ook stalen schepen. Na koffie en Fries suikerbrood geeft skipper Jan ons instructie en leert hij ons de betekenis van diverse scheepstermen, zoals vallen, schoten en rakken. Daarna gaan de  zeilen omhoog om uiteindelijk captain voor één dag te worden; een zodanige Friese skipper dat we na afloop met gemak kunnen zeggen: “It anker leit op ‘e plecht!” Ofwel: “Alles is goed verlopen!” En daar kun je dan best een glaasje Beerenburg op nemen.

‘Als we straks – met een blos op de wangen – weer thuis zijn, krijgen we vast de vraag: “Op vakantie geweest?”’